Zagroda Kurpiowska w Kadzidle – spotkanie z kulturą kurpiowską.

Nazwa wsi Kadzidło związana jest z wydobywaniem i obrabianiem bursztynu, ale nie pochodzi od stosowania go w kościołach jako kadzidła. Dawni Kurpie nie pozbywali się opiłków pozostałych z obróbki bursztynu, ale wrzucali je do ogniska. Z opiłków wydobywał się dym o specyficznym zapachu. Z tego powodu nazywano ich „kadzidlakami”

. A skąd wzięła się nazwa Kurpie?

– Od butów, które były robione z łyka. Były jeszcze uzupełniane sznurkami 

Zagroda Kurpiowska w Kadzidle jest najmniejszym z polskich muzeów na wolnym powietrzu, ale bardzo znanym ze względu na odbywające się w czerwcu Wesele Kurpiowskie. Trzydniowy festiwal folklorystyczny z inscenizacją tradycyjnego obrzędu ślubnego.

Ten maleńki skansen prezentuje obiekty charakterystyczne dla tradycyjnego budownictwa drewnianego z terenu Kurpiowskiej Puszczy Zielonej z przełomu XIX i XX wieku. Trzy chałupy, spichlerz podcieniowy zwany świronkiem, drewutnia, stodoła, w której usytuowane są: wozownia i warsztaty stolarski i bednarski, olejarnia, a także maneż. Wyposażenie Zagrody stanowią sprzęty używane na Kurpiach w okresie dwudziestolecia międzywojennego XX w..

W każdej zagrodzie obowiązkowo znajdowała się studnia z żurawiem. Kurpiowskie domy, zwane izbami, budowano zwykle w konstrukcji zrębowej, z dwuspadowym dachem słomianym.

Najbardziej reprezentacyjnym obiektem Zagrody Kurpiowskiej jest pochodząca z pierwszej połowy XIX wieku chata z Golonki.

Uwielbiam drewniane kapliczki, nie wiem kto wyrzeźbił tego Chrystusa Frasobliwego, ale musiał włożyć w to wiele serca. Wyobrażam sobie starszego pana z dłutem w dłoni, warsztat stolarski, długi blat, lampkę nocną.

Chata kurpiowska starszego typu nie miała fundamentów, ale stawiano ja wprost na suchym piasku. Nowsze chaty osadzane są na podmurówce z kamienie albo na większych głazach. Ściany stawiane są z ociosanych pni sosnowych. Ich poszczególne „stuki” wiązano w rybi ogon (najniższe belki zrębu „podwaliny” łączone są na zamek).

Dach kurpiowski jest dwuspadowy pokryty słomą, rzadziej gontem, aczkolwiek w dawnej puszczy nie brakowało drzewa. Specjalnie dekoracyjną formę nadawano szczytom chat, które zwrócone były w stronę drogi. Szczyt wieńczą skrzyżowane nad dachem „śparogi” ( w Puszczy Białej zwane też koźlarzami) w kształcie rogów, łbów końskich. Między śparogami bywa umieszczony krzyż, słupek z chorągiewką lub kogutek.

Tradycyjny plan chaty kurpiowskiej jest przeważnie następujący: z narożnej sieni wchodzi się do obszernej izby, z której prowadzą drzwi do alkierza. Z sieni znajduje się również wejście do komory. Wszystkie pomieszczenia stykają się narożnikami przy kominie.

„Kierc” to barwne ozdoby wykonywane z grochu lub fasoli. Do dwóch metalowych obręczy o różnej średnicy przyczepiało się bawełniane nici na które nawlekało się przygotowany wcześniej groch. Obręcze dekorowało są kwiatami wykonanymi z kolorowej bibuły. 

Wycinanki rozsławiły Kurpiowszczyznę, robiono je najpierw z kolorowych opłatków, później zaś z kolorowego, błyszczącego papieru. Służyły głównie do dekorowania izby.

Pierwszym typem wycinanki kurpiowskiej była zapewne „leluja” znana jeszcze dziś w Puszczy Zielonej, zbliżona do swojego pierwowzoru – rośliny w doniczce.

Do najbardziej charakterystycznych wycinanek Puszczy Białej nalezą „zielka” i „wstęgi” – dwa ukośne, wielokolorowe pasy ozdobione naklejonymi drobniejszymi wycinankami ażurowymi a u góry zwieńczone podobnie przystrojonym kołem. Ponadto wycinane są jedno i wielobarwne kółka oraz rozmaite wycinanki : lalki, koguty a nawet całe kompozycje, przedstawiające zaprzężone bryczki z ludźmi.

Tradycyjnie w pierwszą niedzielę września odbywają się Dożynki Parafialno – Gminne i Turniej Wsi. Impreza zaczyna się w parafialnym kościele, w którym święci się wieńce dożynkowe, po mszy świętej dziękczynnej, w intencji rolników nierzadko przy akompaniamencie Orkiestry Strażackiej ulicami Kadzidła rusza uroczysty korowód dożynkowy.  W Zagrodzie Kurpiowskiej organizowany jest kiermasz sztuki ludowej, w której można podziwiać regionalne rękodzieło ludowe. Na scenie widowiskowej odbywają się pokazy folklorystyczne zaproszonych zespołów ludowych.

Ważny akcent zdobniczy chaty stanowią także drzwi, wykonywane z deseczek ułożonych we wzory geometryczne, a w górnej części w motyw wschodzącego słońca, Okna -zaopatrzone w okiennice niekiedy pomalowane w kwiaty i różne ornamenty – również posiadają u góry ozdoby wyrzynane z desek.

Pokochałam Kurpie od pierwszego wejrzenia. Mam nadzieję, że uda mi się tu wrócić w przyszłym roku w czerwcu na tradycyjne Wesele Kurpiowskie.

Informacje praktyczne

Adres:

Zagroda Kurpiowska w Kadzidle
Oddział Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce
ul. Trasa Mazurska 2
Kadzidło

Zagroda czynna:
codziennie – 10.00 – 17.00

Ceny biletów:
Normalny – 8 zł

Ulgowy – 5 zł

w niedzielę wstęp wolny