Małopolska,  Polska

Beskid Niski – co warto zobaczyć w najdzikszych polskich górach.

Beskid Niski to kraina łagodności, to też najmniej zadeptane polskie góry, idealne miejsce dla ludzi, którzy kochają ciszę, spokój i dziką przyrodę. Najpiękniejsze są tu doliny nieistniejących łemkowskich wsi i drewniane cerkwie.

Kapliczka w Bodakach wybudowana przez mieszkańców wsi, aby zapobiec powodzi.

Łemkowie to grupa górali ruskich, której osadnictwo obejmowało tereny położone po obu stronach grzbietu Karpat. Po stronie północnej (polskiej), Łemkowie zamieszkiwali wąski klin ziemi długości stu kilometrów, obejmujący cześć Beskidu Sądeckiego, Beskid Niski, oraz mały zachodni skrawek Bieszczadów. Łemkowie zachowali swoją odrębność manifestującą się przede wszystkim wyznaniem grekokatolickim lub prawosławnym oraz mową zbliżoną do języka ukraińskiego. Po drugiej wojnie światowej zostali wysiedleni na zachodnie i północne ziemie Polski. W ostatnich dziesięcioleciach część Łemków powróciła w rodzinne strony.

Owce we wsi Długie – Beskid Niski.

„Pasieniem owiec i krów zajmowali się starsi ludzie albo kilkunastoletni chłopcy. Pasły także dzieci. Musiały wstawać około trzeciej w nocy i wypędzały zwierzęta na pastwisko. Około dziesiątej spędzały je i szły do szkoły, gdzie przebywały do trzeciej po południu. Po obiedzie pasły jeszcze do zachodu słońca. Pasterze mieli kije i trąby zwane trubami albo trembitami, długości około półtora metra. Używali także trąb z rogów krów i wołów. Trąbami tymi porozumiewali się przy pomocy specjalnych sygnałów.

Najczęściej było i owce wypasano wspólnie na halach lub w pobliżu wsi. W tym drugim wypadku wypasano po jednej stronie doliny i nazywano ją wówczas tołoka. Na przeciwnej stronie znanej caryna, na części użyźnionych pastwisk uprawiano owies. Po roku następowała zmiana i zmieniano też nazwy części doliny”

*Fragment książki „Świat Łemków: etnograficzna podróż po Łemkowszczyźnie” Andrzej Karczmarzewski.

Klasyczny dom łemkowski tzw. chyża.

Klasyczne domy łemkowskie to tzw. chyże, które pod jednym dachem kryły całe gospodarstwo. Budynek przedzielony był boiskiem; po jednej jego stronie znajdowała się izba i komora, po drugiej stajnia, obora lub owczarnia. Poddasze wykorzystywane było najczęściej jako miejsce składowania siana lub zboża.

Zapraszam na wirtualny spacer w miejsca, które skradły moje serce.

Co warto zobaczyć w Beskidzie Niskim ? Najciekawsze atrakcje regionu.

Bartne – najbardziej klimatyczna wioska w Beskidzie Niskim.

Cerkiew (greckokatolicka) Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem.

Wieś Bartne założyli w XVI wieku kamieniarze, wybrali to miejsce ze względu na znajdujące się tu złoża kamieni. Nazwa wioski Bortne pochodzi od od cięcia boru a nie od barci. W 1650 roku wioska otrzymała dokument lokacyjny podpisany rzez samego króla Jana Kazimierza – „obrońcę prawosławia”. Wieś szczyciła się kamieniarstwem były jego stolicą na terenie Łemkowszczyzny. Najbardziej znani bartniańscy kamieniarze to Wasyl Gracoń, rodzina Felenczaków, Jan Kozak, Dymitr Kopacz i Grzegorz Homkowicz. Z kamienie wyrabiano zarówno krzyże nagrobne i kapliczki przydrożne jak też sprzęty gospodarskie. Ciekawostką jest, że na 32 mieszkańców wsi przypada 28 zabytków drewnianych.

Krzyż przydrożny.
Wioska Bartne – Beskid Niski.

Przed II wojną światową mieszkało tu ponad 1000 ludzi, cześć została przesiedlona w 1945 roku do Związku Radzieckiego, a część w 1947 w ramach akcji „Wisła” na Ziemie Odzyskane. Powracający w 1956 roku mieszkańcy musieli wykupywać swe dawne gospodarstwa. Obecnie wieś liczy ponad 200 mieszkańców.

Cerkiew (greckokatolicka) Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem.

Cerkiew grekokatolicka pw. św. Kosmy i Damiana w Barnem (stara cerkiew) zbudowana została w 1842 roku, na miejscu starszej prawosławnej. Zrąb świątyni jest jednorodny osadzony na cokole z kamienia rzecznego, obita gontem. Na ścianach zewnętrznych świątyni odkryto najbogatszą na Łemkowszczyźnie gamę barw, składającą się aż z 9 kolorów, choć dominują trzy: zielony, czerwony i granatowy.

Na stoku powyżej cerkwi znajduje się cmentarz wojskowy nr. 64 z okresu I wojny światowej. Spoczywa na nim 29 Austriaków z 36 pułku piechoty oraz 16 i 17 pułku ułanów i 59 Rosjan. Chowano tu również żołnierzy armii niemieckiej, zmarłych w tutejszym szpitalu w czasie II wojny światowej.

Cmentarz wojskowy nr. 64 z okresu I wojny światowej w Bartnem.

Cerkiew parafialną, prawosławną pw. św. św. Kosmy i Damiana w Bartnem zbudowano w latach 1928-29 wzorując się na starszej cerkwi z pobliskiej Krzywej. Jest to budowla o konstrukcji zrębowej, oszalowana, pokryta blachą. W świątyni znajduje się zabytkowy 200 letni ikonostas z rozebranej cerkwi z terenu Lubelszczyzny przywieziony do Poczajowa, następnie do Bartnego. Charakterystyczne dla cerkwi są wykuwane kamienie fundamentów i skosów. Na każdym jej boku w fundamencie znajduje się wykuty krzyż.

Cerkiew parafialna, prawosławna pw. św. św. Kosmy i Damiana w Bartnem.

Cerkiewny zakątek – Beskid Niski.

Cerkiew (greckokatolicka) Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem.

Cerkiew w Owczarach – Beskid Niski.

Cerkiew parafialną grekokatolicką Opieki Bogurodzicy w Owczarach.

Cerkiew parafialną grekokatolicką Opieki Bogurodzicy w Owczarach zbudowano w 1653 roku. Wnętrze pokrywa polichromia z 1938 roku Na kompletne wyposażenie cerkiewne składają się: barokowy ikonostas z XVIII wieku z rzadko spotykaną ikoną Chrystusa w Grobie, dwa barokowe ołtarze boczne – po stronie północnej z ikoną Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XIX w), po południowej z ikoną Św. Mikołaja (XVIII w). W 2012 obiekt wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Cerkiew w Męcinie Wielkiej – Beskid Niski.

Cerkiew parafialna grekokatolicka św. św. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej.

Cerkiew parafialna grekokatolicka św. św. Kosmy i Damiana w Męcinie Wielkiej (obecnie rzymskokatolicki kościół parafialny) została zbudowana w 1807 roku. Cerkiew wzniesiono w konstrukcji zrębowej, ściany pokryto gontem. Wnętrze świątyni nakrywają stropy płaskie, a zdobi je polichromia architektoniczno – oramentalnao – figuralna z lat 1930 i 1938 . Wyposażenie stanowi kompletny ikonostas (ściana z ikonami) z XIX wieku oraz dwa XIX wieczne ołtarze boczne w tradycji barokowej. Na ścianach znajduje się wiele cennych ikon np. fragment rzędu prazdników z XVIII wieku czy ikona św. Andrzeja.

Cerkiew w Ropicy Górnej – Beskid Niski.

Cerkiew filialna grekokatolicka św. Michała Archanioła w Ropicy Górnej.

Cerkiew filialna grekokatolicka św. Michała Archanioła w Ropicy Górnej (obecnie kościół filialny grekokatolicki) powstała w 1813 roku lub 1819 roku. Cerkiew ma budowę trójdzielną, z wydłużoną nawą i zbliżonymi do kwadratu babińcem i prezbiterium. Wnętrze cerkwi nakryto stropami płaskimi. Ściany i stropy zdobi polichromia z przełomu XIX i XX wieku o motywach ornamentalnych i figuralnych. W wyposażeniu znajduje się rokokowy ikonostas z połowy XVIII wieku (w rzędzie ikon namiestych rzadko spotykana na tym terenie ikona św. Onufrego), późnobarokowy ołtarz główny z baldachimem i tabernakulum oraz dwa barokowe ołtarze boczne.

Cerkiew w Bodakach – Beskid Niski.

Cerkiew Św. Dymitra w Bodakach.

Cerkiew grekokatolicka w Bodakach (obecnie kościół rzymskokatolicki) wzniesiona została w 1902 roku, trójdzielna, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, wnętrze ozdobione polichromią, ikonostas wykonany przez Szajnę z Rymanowa.

 

Cerkiew w Wołowcu – Beskid Niski.

Cerkiew filialna grekokatolicka Opieki Bogurodzicy w Wołowcu.

Cerkiew filialna grekokatolicka Opieki Bogurodzicy w Wołowcu (obecnie cerkiew prawosławna) została wniesiona w XVIII wieku. Jest to cerkiew zachodniołemkowska z łamanymi dachami namiotowymi i cebulkowymi zwieńczeniami. Ma izbicową wieżę oraz trójdzielny układ wnętrza, z prosto zamkniętym prezbiterium. Wnętrze oprócz nawy, w której widać dach namiotowy, nakryto stropami płaskimi. W nawie i przedsionku zachowały się fragmenty XIX-wiecznej polichromii ornamentalnej i figuralnej. Znajdujący się tu ikonostas z końca XVIII wieku stanowi depozyt muzeum w Łańcucie.

Cerkiew filialna grekokatolicka Opieki Bogurodzicy w Wołowcu.

Cerkiew w Krzywej – Beskid Niski.

Cerkiew parafialna grekokatolicka św. św. Kosmy i Damiana w Krzywej.

Cerkiew parafialna grekokatolicka św. św. Kosmy i Damiana w Krzywej (obecnie kościół filialny rzymskokatolicki) zaczęto wznosić w 1924 roku na miejscu wcześniej spalonych świątyń. Budowla wzorowana jest na cerkwiach staroruskich. Ściany o konstrukcji zrębowej oszalowano pionowo z listwowaniem. Nad centralną częścią nawy znajduje się kopułą, a nad zachodnią i prezbiterium – wieżyczki z pozornymi latarniami. Na ścianach obitych deskami nie ma polichromii. Wewnątrz świątyni zobaczyć można dwa ołtarze boczne z końca XIX wieku, a w prezbiterium ołtarz główny z baldachimem i współczesnym tabernakulum.

Cerkiew w Kotani – Beskid Niski.

Dawna cerkiew grekokatolicka pw. śś. Kosmy i Damiana w Kotani.

Dawna cerkiew grekokatolicka pw. śś. Kosmy i Damiana nazywana jest perłą łemkowskiej architektury, która w ostatnich latach odzyskuje swój blask.

Nie jest znana dokładna data powstania cerkwi. Przepuszcza się, że zbudowano ją na przełomie XVIII i XIX wieku, ale tez bardzo często jako datę budowy podaje się rok 1841 (taka data widnieje nad wejściem do babińca), nie widomo jednak, czy jest to faktyczna data powstania, czy być może pierwszy jej generalny remont.

Świątynia jest orientowana (prezbiterium jest zwrócone w kierunku wschodnim)o konstrukcji zrębowej, w całości obita gontem. Posiada typową dla cerkwi łemkowskich konstrukcję trójdzielną z wyodrębnioną nawą, babińcem i prezbiterium. Wieża ma pochyłe ściany, izbice oraz pozorną latarnię. Wokół wieży znajdują się zachaty. Nad nawą i prezbiterium dachy posiadają konstrukcje namiotową są łamane i kryte gontem. Dzwon i żyrandol znajdują się e Desznicy. Cerkiew otacza drewniane ogrodzenie z kamienną podmurówką. Na teren cerkwi wchodzi się przez drewnianą bramkę z gontowym dachem.

Dawna cerkiew grekokatolicka pw. śś. Kosmy i Damiana w Kotani.

Na terenie wokół cerkwi od 1963 roku z inicjatywy konserwatora zabytków, zaczęto zbierać okoliczne, zniszczone krzyże, które stworzyły małe lapidarium okolicznej kamieniarki. W 2005 roku wykonano remont stojących wokół cerkwi krzyży.

Przed cerkwią stoi ogromna lipa, o której mówi się, że jest tak samo stara jak i cerkiew. Pierwotnie przed cerkwią stały dwie lipy, jednak jedna została ścięta, jako zagrażająca cerkwi.

Wierna kopia Kotańskiej cerkwi znajduje się w skansenie łemkowskim we Lwowie.

Dawna cerkiew grekokatolicka pw. śś. Kosmy i Damiana w Kotani.

Cerkiew w Świątkowej Małej – Beskid Niski.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej.

Jako datę dawnej cerkiew grekokatolickiej pw. św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej przyjmuje się rok 1762, jednakże często podkreśla się, że jest to raczej data rozbudowy istniejącej już kaplicy z XVII wieku (dzisiejsze sanktuarium) o nawę i babiniec. Świątynię remontowano i prawdopodobnie przebudowano na przełomie XIX i XX wieku ( z tego czasu pochodzi obecna wieża). Cerkiew w Świątkowej Małej należy do typowych  budowli sakralnych, wznoszonych na terenie zachodniej Łemkowszczyzny.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej.

Cerkiew w Świątkowej Wielkiej – Beskid Niski.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Wielkiej.

Dawna cerkiew filialna grekokatolicka pw. św. Michała Archanioła w Świątkowej Wielkiej wzniesiona (lub przebudowana) została w 1757 roku. We wnętrzu świątyni znajduje się polichromia z II połowy XVIII wieku.

Cerkiew w Gładyszewie – Beskid Niski.

Cerkiew parafialna grekokatolicka Wniebowstąpienia Pańskiego w Gładyszewie.

Cerkiew parafialna grekokatolicka Wniebowstąpienia Pańskiego w Gładyszewie została zbudowana w latach 1938-1939 przez huculskich cieśli. Ze względu na pochodzenie budowniczych powstał nietypowy obiekt, zachwycający jednak swoim pięknem i proporcjami. Świątynię wzniesiono na planie krzyża greckiego. Ikonostasu –  ze względu na wybuch II wojny  światowej – nie zdążono wykonać. Wyposażenie stanowią: ołtarz główny z baldachimem i tabernakulum, dwa rokokowe ołtarze boczne, jeden z ikoną Ukrzyżowania (XVIII w.), drugim – Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XVIII w.). W ostatnich latach wybudowano ikonostas – zarazem kończąc dzieło z końca lat 30 XX w.

Cerkiew w Kwiatoniu – Beskid Niski.

Cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoniu.

Cerkiew parafialna św. Paraskewi w Kwiatoniu (obecnie kościół pomocniczy rzymskokatolicki) powstała w II połowie XVII wieku. Świątynia jest klasycznym przykładem łemkowskiej architektury cerkiewnej, a ze względu na swoje proporcje uważana jest za jedną z najpiękniejszych cerkwi w Polsce.

„Diabli Kamień” (Wychodnia Skalna) – Beskid Niski.

„Diabli Kamień” (Wychodnia Skalna) – Beskid Niski.

 

„Diabli Kamień” (Wychodnia Skalna) – Beskid Niski.

„Diabli Kamień” to największa w Beskidzie Niskim grupa piaskowcowych skał. „Diabli Kamień” swoja nazwę zawdzięcza powszechnie znanej w okolicy legendzie. Otóż dawnymi czasy ludzie chcąc oddać cześć Bogu budowali coraz więcej kościołów. Diabły były z tego bardzo niezadowolone, gdyż ciężko im było znaleźć jakąś grzeszną duszę, którą mogły by zabrać ze sobą do piekła. Świątynię budowano też w niedalekim Cieklinie. Nie mogąc tego znieść diabły postanowiły coś z tym zrobić. Poleciały zatem na Magurę Wątkowską i znalazły tam potężny głaz, największy w całym Beskidzie. Postanowiły zawlec go do Cieklina i zrzucić na kościół. Okazało się jednak, że głaz ten był tak ciężki, ze kilkunastu diabłów miało problem z jego dźwignięciem. Bardzo się namęczyły, ale w końcu udało się go podnieść. Ciężka to była przeprawa, po drodze belzebuby często odpoczywały, choć wiedziały, że do wschodu słońca muszą dowlec głaz na miejsce. Już świtało, a one były dopiero nad Foluszem. Wtem gdy leciały nad górą Kosma, zapiał kur i diabły straciły swe piekielne moce. Z ich diabelskich szponów głaz wypadł na zbocze góry i rozbił się na kilka mniejszych, ale i tak dużych skał.  W ten oto sposób kościół w Cieklinie został ocalony. Okoliczni mieszkańcy, którzy zobaczyli głazy, stwierdzili, że tylko diabły mogły je tu przywlec – znaleźli nawet na nich ślady szatańskich pazurów. Stąd właśnie pochodzi nazwa wychodni skalnej.

„Diabli Kamień” (Wychodnia Skalna) – Beskid Niski.

Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku – Beskid Niski.

Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku – Beskid Niski.

Skansen Wsi Pogórzańskiej im. Prof. Romana Reinfussa w Szymbarku prezentuje kulturę ludową Pogórzan Gorlickich. Usytuowany jest w centrum wsi. Na powierzchni około 2 ha w chwili obecnej zlokalizowanych jest 15 obiektów reprezentujących typową dla Pogórza Gorlickiego architekturę wiejską.

Wszystkie niemal obiekty na terenie skansenu są oryginalne. Przy chałupach znajdują się ogródki, zróżnicowane ze względu na typ uprawy i rodzaj płotów. Możemy tu podziwiać stare odmiany jabłoni, krzewy porzeczek i malin. Na wiosnę pięknie pachnie bez i jaśmin.

Krajobraz skansenu wzbogacają niewielkie poletka z zasianym żytem, lnem, zasadzonymi ziemniakami, kapustą. cykliczne warsztaty „Od ziarenka do płócienka”.

Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku – Beskid Niski.
Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku – Beskid Niski.

Śladami nieistniejących łemkowskich wsi – Czarne, Długie i Lipna.

Jesionka – po drodze do wsi Czarne.

Jak opisać świat w którym nie ma już ludzi ? Nie ma już nawet osieroconych po nich rzeczy. Kiedyś stały tu domy, czuć było zapach nafty i palonego w kominku drzewa. Na łące pasły się krowy, bawiły się dzieci, w powietrzu unosił się zapach pieczonych jabłek. Co dziś zostało po ludziach, którzy tu żyli ? Kilka starych drzew owocowych, przydrożne krzyże i mały cmentarz. Pozostał osierocony świat i porzucone groby ojców.

Krzyż przydrożny – Wioska Długie.

Pamiątką po mieszkańcach wysiedlonych wsi są przydrożne krzyże i kapliczki. Stawiano je, zwracając się z prośbą o boską opiekę, w podziękowaniu za wysłuchane modły albo w „złych miejscach” dla odstraszenia złego.

Wioska Czarne – Beskid Niski.

Wioska Czarne – Beskid Niski.

Jak głosi legenda nazwa wsi pochodzi od czarnego koloru wody w strumieniu, który jest dopływem Wisłoki. Wioska została lokowana w 1569 roku jako wieś królewska. Czarne należało do parafii w Bednarce, później stało się parafią, obejmującą Nieznajową oraz Lipną. Cerkiew grekokatolicka pw. Św. Dymitra została zbudowana w latach 1752-1754 jako typowa drewniana świątynia zachodniołemkowska, o konstrukcji zrębowej, kryta gontem, Wieżę dobudowano w 1786 roku. Ikonostas do cerkwi w Czarnym w 1801 roku wyrzeźbił Jakub Szwajcer, ma charakter barokowo-rokokowy. Drewniany, polichromowany, złocony oraz srebrzony, z wcześniejszymi ikonami malowanymi w technice temperowej w 1895 roku został gruntownie odnowiony i przemalowany przez Jana Bogdańskiego.

Kapliczka przydrożna – Wioska Czarne.

W 1880 roku stały tam 54 domy, w których mieszkało 330 Rusinów oraz kilkoro Polaków. Kobiety zajmowały się tkactwem, mężczyźni wydobyciem i destylacją ropy. Istniała szkoła jednoklasowa. W latach 1914-1915w okolicy toczyły się zacięte walki. Podczas walki spaliła się cała dokumentacja tamtejszej parafii grekokatolickiej. Wieś kilka razy przechodziła z rąk do rąk. Po wyparciu Rosjan z Czarnego 18 osób przebywało w obozie koncentracyjnym w Thalerhofie. W 1918 roku Czarne było jednym z głównych ośrodków politycznych na zachodniej Łemkowszczyźnie, a miejscowy ksiądz stanął na czele Ruskiej Rady w sąsiednim Gładyszowie.

Wioska Długie – Beskid Niski.

Wioska Długie – Beskid Niski.

Po bezdrożach wędrujesz ? Tylko pozornie, ponieważ dolina ta posiada swą historie. Mimo wszystko wciąż żywą. Pierwsze wzmianki o Długim pochodzą z 1581 roku oraz 1629 roku. Znajdowały się tam trzy dworzyszcza wołoskie oraz sołtysie. W XVI w. Długie było wsią szlachecką należącą do rodu Stadnickich, natomiast w XVIII wieku stanowiła już własność Siemieńskich-Lewickich.

Z inwentarza klucza mycowego z 1758 roku dowiadujemy się, że cerkiew była usytuowana „na samym końcu wsi, ku Czarnej, na pagórku stojąca, z drzewa budowana, od góry do dołu gontem pobita”. Była to cerkiew greckokatolicka pw. Św. Dymitra zbudowana w 1745 roku, konstrukcji zrębowej, trójdzielna, zwieńczona trzema kopułami, harmonijnie wpisująca się w krajobraz.

Długie było filia parafii w Radocynie, Budynek cerkwi stał jeszcze w 1955 roku. Nadal istnieje dawny przycerkiewny cmentarz ukryty wśród drzew z kilkoma kamiennymi i żeliwnymi nagrobkami. Został on odnowiony głównie dzięki rodzinie Sabatowiczów – Dymitra i jego syna Piotra. Jest tam 5 nagrobków kamiennych z płaskorzeźbami Matki Bożej  i świętych – wszystkie w dobrym stanie. Z opisów oraz wspomnień mieszkańców wiadomo, że plebania znajdowała się na drugim końcu wsi, od strony Wyszowadki. Był także młyn.

Wioska Długie – Beskid Niski.

Wskutek przeprowadzanych walk podczas I wojny światowej wieś i jej mieszkańcy bardzo ucierpieli. Kolejnym dramatem były masowe aresztowania w 1914 roku. Z Długiego 14 osób internowano w obozie koncentracyjnym w Thalerhofie. W latach 20 XX wieku cała wioska powróciła do prawosławia, wybudowano także nową cerkiew, która znajdowała się po północnej stronie drogim tuż obok kamiennej kapliczki, około 1 km od Wisłoki.

po II wojnie światowej) wszyscy mieszkańcy Długiego pod naciskiem władz zostali zmuszeni do wyjazdu na radziecką Ukrainę, pozostawiając swoje domostwa oraz dwie cerkwie. Cerkiew prawosławna, podobnie jak greckokatolicka została rozebrana w 1955 roku, przez pracowników PGR-u, którzy wykorzystali uzyskany budulec do budowy stajni w Jesionce. Z jej dawnego wyposażenia zachowały się między innymi dwie duże ikony eksponowane obecnie w Muzeum Historycznym w Sanoku.

Wioska Lipna – Beskid Niski.

Wioska Lipna – Beskid Niski.

Wieś ciągnęła się łańcuchowym układem domów, który był konsekwencją podziału ziemi między osadników z czasów lokacji. Pasmowe rozmieszczenie łanów tzw. ril, prostopadłych do drogi lub potoku, podzielonych na poprzeczne zagony, nadawało wiosce malowniczego charakteru. Chyża (dom) stanowiła jeden wydłużony blok i składała się z jednej lub dwóch izb z komora, sieni, stajni, chlewu oraz boiska. Całość była nakryta wysokim dachem, dawniej czterospadowym słomianym, później dwuspadowym gontowym. Niewielkie okna sprawiały, że wnętrze izby było dość ciemne.

Piec, niegdyś kurny, imponujący swoimi rozmiarami i z tzw. prypiczkom służącym do spania, zajmował sporą cześć izby. Z piecem wiązały się różne zwyczaje i przesądy, które skupiały życie domowników wokół niego. Niestety, dziś Lipną możemy sobie tylko wyobrazić …..

Kapliczka przydrożna – Wioska Lipna.

Pierwsza wzmianka o Lipnej pochodzi z 1638 roku. W XVIII wieku wieś należała do starostwa bieckiego, była własnością rodu Siemieńskich, a następnie Siemieńskich – Lewickich. Pod koniec XIX wieki właścicielką wsi była hr. Franciszka Potulicka.

Pierwszą cerkiew ufundowano prawdopodobnie w 1661 roku. W 1885 roku wzniesiono kolejną drewnianą świątynię grekokatolicką – pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny.

W 1785 roku we wsi mieszkało 175 osób wyznania grekokatolickiego, natomiast spis z 1921 roku wykazał 4 katolików rzymskich, 153 grekokatolików oraz 6 Żydów. W Lipnej znajdowała się szkoła w której nauczycielem był Polak. Zorganizował on we wsi zespół muzyczny, który wg przekazu jeździł na występy nawet do Gdańska.

Niestety, I wojna światowa dotkliwie doświadczyła mieszkańców wioski. Zimą 1914-1915w okolicy toczyły się zacięte walki. W 1914 roku rozpoczęły się masowe aresztowania, a 10 osób internowano w obozie koncentracyjnym w Thalerhofie. W okresie międzywojennym wieś się odrodziła, mieszkańcy powrócili do prawosławia, czego wyrazem była budowa w 1934 roku nowej świątyni prawosławnej pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Grunt pod jej budowę przekazał Jan Haleczko.

W 1945 roku większość mieszkańców wsi – wbrew ich woli – wywieziono na radziecką Ukrainę. Pozostałe rodziny z Lipnej 10 czerwca 1947 roku deportowano w ramach akcji „Wisła” w okolice Legnicy i Ścinawy.

Cmentarze z I wojny światowej – Beskid Niski.

„Cmentarze pełne są ludzi bez których świat nie mógłby istnieć… „

Heinrich Böll,”Dziennik irlandzki”.

Cmentarz nr 51 na Rotundzie to najpiękniejszy cmentarz wojenny.

Cmentarz nr 51 na Rotundzie to najpiękniejszy cmentarz wojenny.

Cmentarz wojenny nr 51, usytuowany na szczycie góry Rotunda, w pobliżu miejscowości Regietów. Został zaprojektowany przez Duszana Jurkovica i stanowi najbardziej okazałą i najciekawszą z grupy 31 nekropolii, stworzonych przez tego architekta, na terenie tzw. okręgu żmigrodzkiego.

Pochowanych jest tu 42 żołnierzy pochodzenia austro – węgierskiego, którzy należeli do: 1. Pułku Cesarskich Strzelców Tyrolskich, 36. Pułku Piechoty z Mlada Boleslav, 59. Pułku Piechoty „Rainer”, 1. i 25.Pułku Piechoty Landwehry. Spoczywa tam także 12 żołnierzy pochodzenia rosyjskiego, ze 193. Swijażaskiego Pułku Piechoty.

Na jednej z tablic widnieje napis:

 

Nie użalajcie się, że wokół naszych grobów huczą wichry
na tym samotnym wzgórzu dalekim od ludzi
tu bliżej jesteśmy wezwaniu wieczności,
tu każdego ranka słońce wcześniej
nas kryje całunem purpury

Cmentarz nr 60 na Przełęczy Małastowskiej – Beskid Niski.

Cmentarz nr 60 na Przełęczy Małastowskiej – Beskid Niski.

Cmentarz nr 60 na Przełęczy Małastowskiej zbudowano na planie regularnego dwunastoboku. Perspektywę głównej alejki zamyka okazały drewniany ołtarz kojarzący się z pogańską gontyną. Na grobach widnieją drewniane krzyże. Spoczywa tu 174 żołnierzy armii austriackiej. Cmentarz został zaprojektowany przez Dušana Jurkowiča, słowackiego architekta.

Cmentarz nr 60 na Przełęczy Małastowskiej – Beskid Niski.

Cmentarz wojenny nr 70 w Owczarach – Beskid Niski.

Cmentarz wojenny nr 70 w Owczarach – Beskid Niski.

Cmentarz wojenny nr 70 – Rychwałd znajduje się w pobliżu dawnego cmentarza łemkowskiego, około 300 m od cerkwi Opieki Matki Bożej w Owczarach. Na cmentarzu jest pochowanych 87 żołnierzy w 13 grobach zbiorowych oraz 40 pojedynczych poległych w grudniu 1914 oraz marcu 1915. Cmentarz zaprojektował Hans Mayr.

Cmentarze wojenne nr 81 i 82 w Męcinie Wielkiej – Beskid Niski.

Cmentarz wojenny nr 81 Męcina Wielka – Beskid Niski.

Cmentarz wojenny nr 81 znajduje się przy drodze, na wysokiej skarpie, w Męcinie Wielkiej. Na jego terenie znajduje się kamienny pomnik w kształcie krzyża. Na cmentarzu pochowano 45 żołnierzy w 9 grobach pojedynczych i 8 mogiłach zbiorowych. Cmentarz zaprojektował Hans Mayr.

Cmentarz wojenny nr 82 Męcina Wielka – Beskid Niski.

Cmentarz wojenny nr 82 znajduje się przy drodze w sąsiedztwie cmentarza parafialnego, w Męcinie Wielkiej. Cmentarz otoczony jest ogrodzeniem z kamiennymi słupkami połączonymi rurami gazowymi. Na jego obszarze znajduje się oryginalny rosyjski krzyż centralny projektu Hansa Mayra. Nagrobki w formie krzyży: łacińskich żeliwnych z datą 1915, dwuramiennych żeliwnych oraz dwuramiennych z prętów żelaznych na betonowych cokolikach.

Znajdują się na nim 24 groby pojedyncze oraz 17 zbiorowych. Pochowano w nich 96 żołnierzy poległych 2–3 maja 1915 roku.

Cmentarz wojenny nr 68 Ropica Górna (Ruska) – Beskid Niski.

Cmentarz wojenny nr 68 Ropica Górna (Ruska) – Beskid Niski.

Cmentarz wojenny nr 67, zaprojektowany przez Hansa Mayra znajdujący się w południowej części wsi Ropica Górna (dawniej Ropica Ruska). Cmentarz znajduje się u podnóża wzgórza Kornuta. Na cmentarzu jest pochowanych 83 żołnierzy w 7 grobach zbiorowych oraz 2 pojedynczych poległych 2 maja 1915 roku obywateli Austro-Węgier.

Cmentarz wojenny nr 68 Ropica Górna (Ruska) – Beskid Niski.

Cmentarz wojenny nr 44 Długie – Beskid Niski.

Cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej nr 44 Długie.

Cmentarz wojenny nr 44 znajduje się w nieistniejącej wsi Długie, która jest obecnie przysiółkiem miejscowości Czarne. Zaprojektowany został przez Dušana Jurkoviča. Na cmentarzu pochowano 244 żołnierzy w 5 mogiłach zbiorowych oraz 8 grobach pojedynczych poległych w kwietniu 1915

Cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej nr 44 Długie.

Cmentarz wojskowy nr 53 we wsi Czarne – Beskid Niski.

Zabytkowy cmentarz wojskowy I wojny światowej nr 53 we wsi Czarne.

Cmentarz wojenny nr 53, zaprojektowany przez Dušana Jurkoviča znajdujący się we wsi Czarne. Na cmentarzu jest pochowanych 377 żołnierzy w czterech grobach zbiorowych oraz 10 pojedynczych poległych w styczniu 1915 roku.

Zabytkowy cmentarz wojskowy I wojny światowej nr 53 we wsi Czarne.

Cmentarz wojenny nr 6 w Krempnej – Beskid Niski.

Cmentarz wojenny nr 6 w Krempnej – Beskid Niski.

Cmentarz z I wojny światowej nr 6 w Krempnej zaprojektowany przez Dušana Jurkoviča zajmuje wierzchołek wzgórka o nazwie „Łokieć”. To kluczowa pozycja obronna austro-węgierska zimą 1914/1915 r. przed napierającą 3 Armią rosyjską gen. Radko Dimitriewa. Pochowano tu także poległych w bitwie Gorlickiej w dniu 5-6.05.1915 r.

Centralnym elementem cmentarza jest mauzoleum założone na planie okręgu , utworzone przez 6 kamiennych słupów zwieńczonych betonowym wieńcem ozdobionym liśćmi dębowymi. Wieniec został zrekonstruowany podczas ostatnich prac remontowych. Na licach słupów znajdują się płaskorzeźby głów antycznych wojowników i tablice inskrypcyjne, które głoszą:

„Pierś w -pierś walczyliśmy, zmartwychwstaniemy trzymając się za ręce”.

„Choć umarliście, żyjecie w pamięci miłości i błogosławieństwie pokoju”.

Cmentarz wojenny nr 6 w Krempnej – Beskid Niski.

W 75 mogiłach pojedynczych i 12 masowych pochowano 120 poległych z armii: austro-węgierskiej – 53 z pp i bat strzelców polowych, pułku strzelców syberyjskich i 34 żołnierzy nieznanych.

Cmentarz wojenny nr 6 w Krempnej – Beskid Niski.

Lubisz to co robię?  Będzie mi niezmiernie miło jeśli wypijemy razem kawę.

Leave a Reply

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

error: Treść chroniona