Wokół Puszczy Kampinoskiej – kościół obronny św. Rocha i św. Jana Chrzciciela w Brochowie.

W planach mieliśmy wyjazd na swoje ukochane Podlasie, dokładnie do Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi, ale wzrost zachorowań pokrzyżował nam plany. Dzisiejszy dzień spędziliśmy pod znakiem „Skarbów Mazowsza” Cudowny kościół św. Rocha i świętego Jana Chrzciciela w Brochowie, Klasztor w Czerwińsku i drewniany kościół św. Leonarda w Chociszewie, który do złudzenia przypominał mi cerkiew świętego Michała Archanioła w Trześciance, przez moment poczułam się jak na Podlasiu.

Łyk historii

Brochów na kartach historii pojawił się po raz pierwszy w roku 1113, w związku z drewnianym kościółkiem wybudowanym tu kilkanaście lat wcześniej. W 1331 drewnianą świątynię zastąpił – wzniesiony z fundacji książąt mazowieckich przez rycerza Andrzeja z Dinheim – kościół murowany. Po 1551 r z fundacji wojskiego warszawskiego Jana Brochowskiego herbu Prawdzic został on rozbudowany. Autorem prac – polegających na dodaniu do istniejącej bryły naw bocznych oraz narożnych wieżyczek o charakterze obronnym – był architekt Jan Baptysta z Wenecji. Rozbudowę zakończono w roku 1561 poświęceniem świątyni, której konsekracji dokonano w 1596 r.

Kościół poważnie uszkodzony podczas potopu szwedzkiego, odbudował w latach 1662-1665 właściciel Brochowa – protoplasta rodu do którego wieś należała do 1931 r. – Olbracht Adrian Lasocki rodu Dołęga. Wówczas świątynia została nieznacznie przebudowana, otoczono ją murem z bastionami i fosą.

W XIX w. kościół był kilkakrotnie modernizowany i remontowany. Podczas I wojny światowej Niemcy zamienili go na stajnię. W wyniku walk rosyjsko-niemieckich, ostrzelany w 1915, przez artylerie rosyjską – doszczętnie spłonął. W latach 1924-1929 budowlę odbudowano według projektu architektów Jarosława Wojciechowskiego i Tadeusza Sawickiego, wprowadzając elementy modernistyczne. W 1939 r. podczas wielkiej bitwy nad Bzurą świątynia ponownie ucierpiała. Odbudowano ją w latach 1946-1949. Przeprowadzone w latach 2008-2009 prace konserwatorskie, przywróciły częściowo wystrój malarski wnętrza świątyni, w szczególności w kasetonach sklepienia kolebkowego. Zaprojektowano wówczas również nowe wyposażenie kościoła.

„Na mazowieckiej równinie, nad Bzurą, niespodziewanie ukazuje się potężny kościół-zamek, przyciągający zwiedzających swą historią zawiłą i niejasną, a sięgającą w głąb dziejów, do zarania naszego państwa.” – Ks. Zbigniew Skiełczyński „Dawny Brochów”

Kilka słów o architekturze

Kościół w Brochowie to budowla gotycko-renesansowa o charakterze obronnym. Zbudowana na planie prostokąta z nawą główną i dostawionymi do niej w XVI w. dwiema nawami bocznymi, jest świątynią trójnawową o przekroju bazylikowy. Dzięki oknom znajdującym się w nawie głównej oraz w nawach bocznych, kościół jest dobrze doświetlony.

Wnętrze świątyni przykrywa sklepie kolebkowe typu pułtuskiego. Kasetony pokryte są barwnym ornamentem, utworzonym z przenikających się nawzajem form geometrycznych: prostokąta i koła. Wydłużone prezbiterium zostało zamknięte absydą.

Obronny charakter kościoła zdradzają detale budowlane, m.in. częściowo zamurowane okna strzelnicze w gankach, łączących trzy cylindryczne wierze – dwie znajdujące się w narożach zachodnich i jedna nad absydą prezbiterialną; służący obrońcom kościoła do gotowania posiłków – kominek w zakrystii, oraz pochodzący prawdopodobnie z pierwszej połowy XVII w. , otaczający kościół mur obronny z bastionami i znajdujące się w nim okienka strzelnicze.

Zespół kościelno-obronny został zbudowany z cegły palonej w układzie polskim. W oskarpowane ściany świątyni dodatkowo wmurowano kamienie.

Kościół jest pokryty czerwoną dachówką i nieotynkowany. Wyjątek stanowi otynkowana i pomalowana na biało wolno stojąca dzwonnica, pochodząca z czasów późniejszych. Obronne wieże kościoła są zakończone stożkowymi blaszanymi hełmami zwieńczonymi krzyżami.

Zabytki we wnętrzu

Cztery ołtarze: główny z obrazem „Wniebowzięcie NMP”, św. Jana Chrzciciela, św. Rocha oraz Jezusa Miłosiernego – „Jezu ufam Tobie”.

Ambona odtworzona podczas ostatniej renowacji.

Oryginalne XVIII wieczne figury świętych dominikańskich.

Kominek służący obrońcom w czasie oblężenia do przygotowywania posiłków – w zakrystii.

Groby rodu Lasockich w podziemiach.

Belka tęczowa z Grupą Ukrzyżowania z XVI w., okaleczona w 1915 r. postać ukrzyżowanego Chrystusa.

Klasycystyczny ołtarz główny z XIX w., wykonany według starej fotografii przez artystę plastyka Andrzeja Nowaka-Zeplińskiego.

Kopie obrazów ołtarzowych wzorowanych na mistrzach włoskich oraz Drogi Krzyżowej autorstwa artysty malarza Roberta Spieczyńskiego.

Brochów Chopinowski.

W brochowskim kościele w 1806 r. wzięli ślub rodzice Fryderyka Chopina: Justyna Tekla Krzyżanowska i Mikołaj Chopin, a 23 IV 1810 r. miejscowy proboszcz ochrzcił samego Fryderyka. Wewnątrz kościoła jest wystawiona kopia aktu urodzenia.

 

Z Brochowa wybiega Główny Szlak Puszczański, którego początkowy odcinek wiedzie wzdłuż doliny Bzury do Tułowic (5km). Szlak łącznikowy prowadzi za wschód, zrazu pośród pól, potem przez Famułki Brochowskie na Borową Górę koło Lasocina, skąd można Południowym Szlakiem Leśnym dotrzeć do muzeum Puszczy Kampinoskiej w Granicy (łącznie ok. 17 km). Przez Brochów przebiega także Kampinoski Szlak Rowerowy z Żelazowej Woli do Tułowic i Leoncina.

 

Lubisz to co robię?  Będzie mi niezmiernie miło jeśli wypijemy razem kawę.