Ocalony świat Arkadii – Park romantyczno-sentymentalny.

Nad rzeczką Skierniewką, kilka kilometrów od Nieborowa, rozpościera się polska Arkadia. Ten sielankowy, romantyczny park krajobrazowy został założony przez księżną Radziwiłłową w 1778 roku. Ogród miał być idealną scenerią dla modnych wówczas sentymentalnych romansów. Niezwykła kraina stworzona na wzór starożytnej Arkadii, kryje wiele sztucznych ruin i świątyń dumania, nastrojowych kaskad, mostów i stawów, które w większości zachowały się do dziś.

Najwspanialsza budowla w parku to Akwedukt nad kaskadą wodną. Przybytek Arcykapłana, zbudowany z cegły, rudy darniowej oraz fragmentów antycznych, gotyckich i renesansowych rzeźb, ma patio, krytą zagrodę, opasany murem dziedziniec oraz taras otoczony kolumnadą.

Duże wrażenie robią także Świątynia Diany, Domek Gotycki oraz Dom Murgrabiego z kwadratową wieżą. Arkadia rozbudowana w 1821 roku, stała się jednym z najpiękniejszych parków w Polsce. Przy budowie pawilonów wykorzystano gotyckie i renesansowe detale architektoniczne.

W charakterystyczny dla epoki romantyzmu sposób, księżna Radziwiłłowa wprowadziła do swojego ogrodu elementy baśniowe i ludowe. Osobliwością kolekcji są sprowadzone z Podola „baby” – kultowe rzeźby z XII-XIII w. Arkadia szybko stała się wzorem do naśladowania – niemal wszystkie ówczesne „panie modne” gorąco pragnęły mieć podobny park wokół swojego dworu.

Stiukowa płaskorzeźba G. Staggiego Nadzieja karmi Chimerę, a życie upływa zdobi arkadę Łazienek zwanych też Przybytkiem Arcykapłana. Woda spływa z rzygaczy w kształcie lwich głów do basenu z maszkaronem.

Arkadia kaprys księżnej Heleny Radziwiłłowej.

W latach 70. XVIII wieku dotarł do Polski nowy styl ogrodowy zwany angielskim, który narodził się na początku wieku w Anglii, a później ogarnął stopniowo liczne kraje europejskie. Styl angielski zdecydowanie przeciwstawiał się sztuczności i regularności ogrodów barokowych, propagując swobodne i nastrojowe kompozycje ogrodowe sprzężone z sentymentalnym bądź symbolicznym sztafażem złożonym z różnych form i konstrukcji architektonicznych nawiązujących do antyku, średniowiecza, życia wiejskiego, a nierzadko także do zamorskich form egzotycznych. Styl ten przeobrażał się również równolegle ze zmianami zachodzącymi w sferze filozoficzno-ideowej i estetycznej epoki od form sentymentalnych ku wizji ogrodu romantycznego.

Pierwsze założenia ogrodowe w stylu angielskim zaczęły powstawać w Polsce na początku lat 70. XVIII wieku w okolicach Warszawy, spośród których wyróżniały się bogactwem założenia ogrody Kazimierza Poniatowskiego na Solcu, Na Książęcym i Na Górze, Izabeli Lubomirskiej w Mokotowie, Izabeli Czartoryskiej w Powązkach, Michała Poniatowskiego w Jabłonnie, a na prowincji Aleksandry Ogińskiej w Siedlcach i Szczęsnego Potockiego w Zofiówce za Humaniem na Ukrainie. Wśród tych ogrodów znaczące miejsce zajmuje założona w 1778 roku przez Helenę Radziwiłłową.

Architektoniczną i ogrodową oprawę opracował Szymon Bogumił Zug przy dużym osobistym zaangażowaniu i udziale księżny. Pomysły architektoniczne szkicowali Jan Piotr Norblin i Aleksander Orłowski, które realizował do 1797 roku Zug, a później Henryk Ittar. Do zakładania ogrodu księżna przystąpiła wiosną 1778 roku, lecz rozwijała go i komponowała dalej, przez ponad dwadzieścia lat, aż do swojej śmierci w 1821 roku. Pierwszymi budowlami, które powstały na brzegu spiętrzonego w 1781 roku wielkiego stawu arkadyjskiego, były Kaskada i Chata przy Wodospadzie (1781), a nieco później Przybytek Arcykapłana (1783) i Świątynia Diany (1783-1785) z plafonem Norblina wyobrażającym Jutrzenkę oraz Akwedukt (1784). W latach 1785-1789 został zbudowany na Wyspie Topolowej symboliczny Nagrobek Księżny z wieloznaczną sentencją łacińską Et in Arcadia ego, wzorowany na Grobowcu Jean Jacques Rousseau w Ermenoville, a także wzniesiona z polnych głazów Grota Sybilli, rustykalne Chatki Filemona i Baucydy oraz Łuk Kamienny, Zakątek Melancholii, Brama Czasu, krąg ołtarzowy na Wyspie Ofiar.

W latach dziewięćdziesiątych kontynuowana była rozbudowa Arkadii pod kierunkiem Zuga. Powstaje wtedy przylegający do Łuku Kamiennego Dom Murgrabiego i Domek Gotycki nad Grotą Sybilli. W ostatnich latach upływającego wieku zostało urządzone w Świątyni wnętrze Gabinetu Etruskiego z neoklasycystycznym wystrojem i malowidłami Michała Płońskiego i Aleksandra Orłowskiego.

Około 1800 roku następuje zwrot księżny ku estetyce ogrodu romantycznego. W tym czasie ogród w Arkadii wychodzi z niewielkiego i zamkniętego dotychczas obszaru parku sentymentalnego na okoliczne rozległe pola położone za rzeczką Skierniewką, swobodnie wkomponowując osie widokowe i nowe budowle w rozległą przestrzeń otaczającego go naturalnego krajobrazu. Śmiałe zamierzenia księżny z tego czasu realizował w Arkadii młody romantyczny wizjoner, niezwykle utalentowany architekt nowego pokolenia Henryk Ittar. Powstał wtedy Grobowiec Złudzeń (1800) zbudowany na położonych za rzeczką Polach Elizejskich, Cyrk Rzymski (1803) i Amfiteatr (1804). Nieco później powstaje ludowy Domek Szwajcarski kryjący w sobie baśniowe ,,wnętrza kryształowe” (1810), który księżna umiejscowiła wśród zabudowy arkadyjskiej wsi.

W ten charakterystyczny dla epoki romantyzmu sposób Radziwiłłowa wprowadziła do swojego ogrodu zarówno baśniowość, jak i ludowość, a urządzone w 1814 roku w Domku Gotyckim ,,mieszkanie rycerza”, poświęcone synowi Michałowi Gedeonowi, bohaterskiemu generałowi napoleońskiemu, nawiązało także do romantycznych uniesień patriotycznych, powszechnych wśród warstw oświeconych w okresie tuż po utracie niepodległości przez kraj. Wcześniejszy ideowo-filozoficzny program ogrodu, oparty na skojarzeniach mitologicznych, literackich, a nawet na rytach masońskich, od początku istnienia ogrodu był zdominowany przez symbolikę znaczeń zaszyfrowanych w kompozycji założeń architektonicznych, także w małych formach ogrodowych, w sentencjach umieszczanych na budowlach, tablicach i głazach, nawet w ukształtowaniu nasadzeń zieleni i kwiatów. Stąd nazwy poszczególnych budowli i konstrukcji ogrodowych, jak Przybytek Arcykapłana, Świątynia Diany (Miłości, Mądrości), Grota Sybilli, Grobowiec na Wyspie Topolowej, Domek Gotycki, Grobowiec Złudzeń i im podobne.

Akwedukt – Park romantyczno-sentymentalny w Arkadii.

Akwedukt wzniesiony został w 1784 roku nad kaskadą wodną. Wzorowany na architekturze wodociągów rzymskich. Pod względem funkcjonalnym stanowi most łączący brzegi rzeczki Łupi tuż przy ujściu do wielkiego stawu. Zachował się projekt Akweduktu z 1784 roku sygnowany przez Szymona Bogumiła Zuga. Uzupełnienia do budowli projektował w 1800 roku Henryk Ittar. Po 1864 roku Akwedukt został doszczętnie rozebrany przez kolejnych właścicieli arkadyjskiego parku. W 1951 roku Gerard Ciołek zrekonstruował budowlę i uporządkował sieć wodną.

Dom Murgrabiego – Park romantyczno-sentymentalny w Arkadii.

Dom Murgrabiego powstał około 1795 roku. Oryginalna niska wieża została w połowie XIX wieku podwyższona przez Franciszka Lanciego. Kształt Domku Murgrabiego z założenia nawiązywał do architektury Przybytku Arcykapłana. Niektóre fragmenty wystroju ścian zewnętrznych, zwłaszcza ostrołukowy układ dekoracji ceramicznej, wskazują na przenikanie do budowli form neogotyckich.

Świątynia Diany – Park romantyczno-sentymentalny w Arkadii.

Klasyczna Świątynia Diany z kolumnami w stylu jońskim stanowi centrum parku krajobrazowego ozdobionego budowlami nawiązującymi do architektury antycznej i gotyckiej. Rzeźby lwa i sfinksa po obu stronach portyku symbolizują siłę i tajemniczość. Napis na tympanonie – cytat z sonetu Petrarki – głosi

„Tutaj odnalazłem spokój po każdej mojej walce”.

Domek Gotycki – Park romantyczno-sentymentalny w Arkadii.

Domek Gotycki, z wieżyczkami zwieńczonymi stożkowatymi hełmami, wzniesiono z cegły i rudy darniowej. Ostrołukowe arkady łączą go z Domem Murgrabiego z pokaźną wieżą. Niepokojącą atmosferę tworzy pobliska Grota Sybilli zbudowana z głazów.

Jak tu trafić ?

Arkadia leży w odległości około 4,5 km od Nieborowa przy drodze krajowej nr 70 (kierunek Łowicz). Nieborów leży w województwie łódzkim, w powiecie łowickim, około 10 km na południowy-wschód od Łowicza. W pobliżu Nieborowa przebiega autostrada A2. 

Dojazd samochodem:

z Warszawy trasa A2 (zjazd – węzeł Skierniewice, na rondzie 3 zjazd na Nieborów) z Łodzi trasa A2 (zjazd – węzeł Skierniewice, na rondzie 3 zjazd na Nieborów)

Dojazd pociągiem:

do Łowicza – następnie PKS-em w kierunku Skierniewic przez Arkadię, Nieborów, Bolimów

do Skierniewic – następnie PKS-em w kierunku Łowicza przez Bolimów, Nieborów, Arkadię.

Parking:

Arkadia – gminny parking przed wejściem do Ogrodu

PARKING JEST BEZPŁATNY!

Bilety

Ogród w Nieborowie i Ogród w Arkadii (bilet łączony)

28 zł  – normalny

16 zł  – ulgowy

2 zł    – dzieci i młodzież (ucząca się) 7–26 lat