Tam gdzie przecudnie pachnie lipa -ruiny Kościoła św. Antoniego w Jałówce

Święty Antoni to nie tylko specjalista od znajdywania rzeczy zagubionych, pomaga też zakochanym, małżeństwom i kobietom szczególnie w przypadku bezpłodności lub ciąży.

Ruiny kościoła św. Antoniego w Jałówce stały się atrakcją turystyczną oraz ulubionym miejscem sesji, zdjęć ślubnych młodych par. W ruinach zachowały się charakterystyczne dla tego stylu strzeliste okna zakończone ostrym łukiem. Porośnięte brzózkami szczyty ruin wzbudzają ogromne zainteresowanie i tworzą niesamowitą scenerię do zdjęć.

Dookoła rośnie lipa i kościół pachnie latem, bo lipa dla mnie to zapach lata, zapach beztroski i szczęścia.

Powstanie parafii łączy się z działalnością królowej Bony. W 1545 r. Jałówce nadano prawa miejskie. Królowa jednocześnie ufundowała miastu kościół katolicki pw. Nawiedzenia Matki Bożej. Jałówka stała się aż do rozbiorów ważnym regionalnym ośrodkiem władzy państwowej oraz stolicą rozległej terytorialnie parafii rzymsko-katolickiej.

W rozwijającym się mieście obok kościoła katolickiego powstała cerkiew prawosławna. W 1747 r. Kazimierz Sapieha, po zrujnowaniu pierwszego kościoła, ufundował świątynię katolicką pw. św. Michała Archanioła, którą zbudowano na placu, gdzie obecnie znajduje się plebania.

W 1905 r. katolicy z Jałówki podjęli starania o uzyskanie pozwolenia na budowę kościoła i wskrzeszenie parafii. Parafię odwiedził w 1907 r. bp wileński Edward Ropp, nadając jej wezwanie św. Antoniego Padewskiego. W międzyczasie ponownie wynikły problemy z pozwoleniem na budowę ze strony gubernatora grodzieńskiego. Ostatecznie, budowę rozpoczęto w 1910 r., a ukończono w roku 1915.

Projekt świątyni w stylu romańskim wykonał architekt z Grodna, B. A. Sroka. W trakcie budowy wprowadzono w projekcie korekty, jednak nie są znane okoliczności dokonanych wówczas zmian. Ostatecznie powstał neogotycki, trójnawowy, ceglany, jednowieżowy kościół, który wyświęcił w 1919 r. dziekan wołkowyski, ks. Nikodem Tarasiewicz.

W 1921 r., a zatem po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, władze państwowe przekazały katolikom dawny kościół przerobiony na cerkiew. Dostosowano go do potrzeb kultu katolickiego i jako świątynię pw. Przemienienia Pańskiego i św. Michała Archanioła poświęcono 25 czerwca 1922 r.

W latach 1922-1934 w Jałówce istniały zatem dwa katolickie kościoły parafialne: św. Antoniego Padewskiego obsługujący wschodnią część parafii i Przemienienia Pańskiego dla części zachodniej.

Pod koniec II wojny światowej (w 1944 r.) cofający się Niemcy, opuszczając Jałówkę podminowali wieżę kościoła św. Antoniego, która runęła na kościół uszkadzając więźbę dachową, sklepienie i jeden filar.

W książce ” Zapiski z ginącego świata” czytamy „… Pozostały ołtarze, chorągwie, organy, które dziś znajdują się w kościele p.w. Przemienienia Pańskiego. Kościół nadawał się do remontu. Zakupione zostało wapno, jednak kolejny ksiądz – Sewioło,, mówił, że kościół trzeba rozebrać, bo rząd PRL nam zabierze i zbuduje z kościoła dom ludowy. Zaplanował zbudować stodołę i oborę, spichlerz, dzwonnicę i organistówkę, z tej cegły, która była dobra lecz trudna do rozbiórki.(…)Wynajął (ks. Sewiło) jednego z parafian St. Wojciechowskiego, który nie wiadomo skąd posiadał dynamit i zaczął burzyć mury. Doprowadziło to do jeszcze większego zniszczenia.(…)powstał konflikt pomiędzy parafianami a proboszczem, po latach księdza przeniesiono do innej parafii., a kościół wciąż był w opłakanym stanie i tak jest do dziś”.

Wierni skupili się więc wokół świątyni Przemienienia Pańskiego, odkładając odbudowę drugiej zrujnowanej świątyni do lepszych czasów. Poza tym, po zmianie granic państwowych, część parafii znalazła się po stronie dzisiejszej Białorusi. Ruiny zburzonej świątyni św. Antoniego znalazły się po stronie polskiej i odpowiednio zabezpieczone są dziś wymownym świadkiem burzliwej przeszłości parafii.

Na przełomie XX i XXI w., z inicjatywy ówczesnego proboszcza, ks. Ryszarda Puciłowskiego, nieopodal ruin kościoła, powstał ołtarz polowy – kaplica, gdzie w dzień św. Antoniego (13-go czerwca) każdego roku odprawiana jest msza św. odpustowa.

Tuż za ruinami przebiega granica naszego państwa z Białorusią. 600 metrów od ruin znajduje się stary cmentarz Parafii pw. św. Antoniego o powierzchni 2,46 ha założony w 1909 r. położony w Lesie Jałowym przy granicy państwa.

Przy wjeździe do tej uroczej miejscowości znajduje się jeszcze jedna świątynia, kościół pw. Przemienienia Pańskiego. Dzięki uprzejmości Pana kościelnego zobaczyłam kościół w środku. Do kościoła przeniesiony został ocalały drewniany ołtarz z kościoła pw. św. Antoniego

Maleńka miejscowość a ma dwa kościoły i cerkiew. Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego pochodzi z lat 1959-1966. Jej projekt wykonał Aleksander Grygorowicz. To budowla o charakterystycznym kształcie, przypominającym czterolistną koniczynę. Nad centralna częścią wznosi się masywna kopuła.

Mam nadzieję, że w przyszłym roku w czerwcu uda mi się tu wrócił, w dzień św. Antoniego (13-go czerwca), chciałabym uczestniczyć we mszy świętej odpustowej, poczuć znowu zapach lipy, zapach lata.