Odwiedziny u diabła Boruty. Sobota – Walewice – Bielawy – Tum – Łęczyca

Tum i Łęczyca to miejscowości, gdzie naw pewno spotkamy diabła Borutę. Według legendy, Boruta pierwotnie był żyjącym w XIV wieku szlachcicem. Jego majątek ziemski oraz drewniany zamek znajdował się po zachodniej stronie zakola Liswarty w łąkach pomiędzy ówczesnymi wioskami: Ługami i Niwkami (współczesne nazwy tych miejscowości to Ługi – Radły i Panoszów), na co wskazują liczne wykopaliska archeologiczne. Około roku 1360, podczas budowy łęczyckiego zamku, król Kazimierz Wielki przejeżdżając w pobliżu, utknął w swej karecie na szerokich mokradłach. Silny młodzieniec o imieniu Boruta pomógł mu i w zamian za to otrzymał we władanie zamek. Istnieją legendy, iż Boruta przesiedlający się do otrzymanego zamku zabrał ze sobą garnek złota, ale ten był tak ciężki, że nie mógł go nieść, tylko go wlókł i w ten sposób wyrył koryto rzeki Liswarty.

Trasa: Sobota – Walewice – Bielawy – Tum – Kwiatkówek – Łęczyca – Chruślin.

Sobota (do Piątku dojedziemy później).

**Późnogotycki kościół parafialny św. św. Piotra i Pawła w Sobocie.**

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1250 roku – Sobocka Wieś. Dokument lokacyjny dla Soboty wystawił król Władysław Jagiełło i nadał prawo odbywania targów w środy. Sobota po raz pierwszy jako miasto występuje w 1393 roku, a jej rozkwit przypada na drugą połowę XV i pierwszą połowę XVI wieku. W 1451 roku targ środowy przeniesiony został na soboty, a w 1526 roku przywilejem królewskim miasto otrzymało prawo do dwóch dodatkowych jarmarków. Rozwijało się rzemiosło i handel. Część mieszczan trudniła się rolnictwem.

W 1518 roku wzniesiony został nowy, murowany kościół parafialny; istniała szkoła i schronisko dla ubogich. Wojny szwedzkie i klęski żywiołowe w połowie XVII wieku zrujnowały miasto; następował jego szybki upadek. Nie pomógł nawet przywilej króla Stanisława Augusta z 1779 roku nadający prawo odbywania 12 jarmarków rocznie. Sobota utraciła prawa miejskie w 1870. W połowie XIV wieku Sobota przeszła w ręce wojewody łęczyckiego Jana herbu Doliwa, który zapoczątkował tu ród Sobockich (nazwisko przyjęli od nazwy miejscowości).

Być może oni wznieśli też murowaną, sześcioboczną wieżę mieszkalną na kopcu w rozlewiskach Bzury, otoczoną fosą. Resztki tej budowli zachowane są w dzisiaj istniejącym tzw. „Zameczku”, romantycznym dworze neogotyckim położonym w parku, nad Bzurą, obok dworskich zabudowań gospodarczo – mieszkalnych.

Fundatorem gotycko – renesansowego kościoła parafialnego pw. św. Piotra i Pawła był Tomasz Sobocki, kasztelan łęczycki. Za początek budowy uważa się rok 1518. Data ta została umieszczona na tablicy wewnątrz kościoła i na inskrypcji („1518 T.S.”) na kamieniu wmurowanym w elewację północną nawy kościoła.

Ważnym wydarzeniem historycznym dla Soboty była potyczka wojsk Stefana Czarnieckiego stoczona koło Soboty oraz między Piątkiem a Sobotą z 2-go na 3-go września 1655 roku z wojskami Karola Gustawa, zmierzającymi na Warszawę. Potyczką tą rozpoczął Czarniecki zwycięską walkę podjazdową ze Szwedami.

Wśród kolejnych właścicieli Soboty: Działyńskich XVI – XVII wiek, Bardzińskich I poł. XVIII wieku, Zawiszów od 1744 roku, Stokowskich 1890 – 1927, Przegalińskich 1927 – 1945, najbardziej znana w historii Polski jest postać Artura Zawiszy Czarnego. Urodzony w Sobocie w 1809 roku był działaczem politycznym walczącym z caratem, studentem Uniwersytetu Warszawskiego, uczestnikiem Powstania Listopadowego, a następnie emigrantem w Paryżu. W 1833 roku wrócił do kraju i pod wodzą płk. Józefa Zaliwskiego organizował walkę powstańczą w obwodzie warszawskim i sochaczewskim. Ujęty przez wojska carskie koło Krośniewic, stracony został publicznie w Warszawie w dniu 26.11.1833 roku w pobliżu rogatek Jerozolimskich, na placu noszącym obecnie jego imię. W czasie procesu i egzekucji zachowywał się bardzo godnie wzbudzając nawet podziw oprawców. Ostatnimi jego słowami były: „Gdybym miał sto lat żyć, wszystkie bym ofiarował mojej Ojczyżnie !”, a miał wtedy tylko 24 lata.

Za jego udział w Powstaniu i partyzantce oraz za współpracę jego brata Alfreda z powstańcami, władze carskie skonfiskowały Zawiszom 2/3 majątku Sobota. Działania I wojny światowej w tzw. „operacji łódzkiej” spowodowały znaczne zniszczenia i straty materialne w okolicy Soboty. W dniach 24 – 30 listopada 1914 roku linia frontu przebiegała od Łodzi przez Stryków, Bielawy, Sobotę i dalej w kierunku Kiernozi i Wyszogrodu. Po obu stronach ginęli za obcą sprawę Polacy wcieleni przymusowo do armii rosyjskiej i niemieckiej. Również w II wojnie światowej Sobota znalazła się w ogniu walk. Stąd z 9-go na 10-go września 1939 roku ruszyło skuteczne natarcie na Walewice pododdziałów 17 pułku ułanów płk. Ignacego Kowalczewskiego z Wielkopolskiej Brygady Kawalerii gen. bryg. Romana Abrahama (Armia „Poznań”) w ramach bitwy nad Bzurą. W trakcie działań wojennych powstały znaczne zniszczenia, a w latach okupacji tragiczne losy dotknęły wiele rodzin z Soboty i okolicznych wsi. W obozach zagłady zginęli Żydzi, którzy stanowili połowę mieszkańców Soboty.

[*Źródło: https://spsobota.edupage.org/text3/ ]

Walewice pałac z końca XVIII w. Pani Walewska i arabskie konie.

Pałac w Walewicach zbudowany został w roku 1783 według projektu znanego w swoim czasie architekta Hilarego Szpilowskiego, a słynny jest z dwu powodów. Kiedyś był domem Marii Walewskiej, polskiej kochanki Napoleona Bonaparte, dziś jest siedzibą największej w kraju stadniny koni rasy półkrwi angloarabskiej.

Gdy poznała Napoleona na balu w Warszawie miała lat dwadzieścia jeden i była żoną o pół wieku od niej starszego magnata. Maria wpadła Napoleonowi w oko, prawdopodobnie pojechała za nim do Paryża, potem towarzyszyła mu gdy stacjonował w Wiedniu i odwiedziła go nawet gdy został zesłany na wyspę Elbę. Po raz ostatni byli już kochankowie spotkali się już po Waterloo, tuż przed ostatecznym zesłaniem cesarza na wyspę św. Heleny.

Ze związku tego urodził się w 1810 r. w Walewicach syn Marii Walewskiej i Napoleona Aleksander Colonna-Walewski. Syn cesarza Francuzów był później uczestnikiem Powstania Listopadowego i został odznaczony krzyżem Virtuti Militari.

Zwiedzając pałac można zobaczyć m.in. Apartament Napoleoński (po dawnych kochankach nie pozostały jednak żadne pamiątki), kaplicę pałacową i zabytkowe wnętrza, a także poznać historię romansu i dzieje hodowli koni półkrwi angloarabskiej (rasa małopolska).

Pałac zaprasza zwiedzających w soboty i niedziele o godzinie: 13.00, 14.00 i 15.00.
Bilety (w cenie 15 zł normalny, 10 zł ulgowy) do nabycia w barze.

Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Bielawach.

Tum pod Łęczycą – Kolegiata.

Wśród łęczyckich łąk i pól, z dala od zgiełku miasta, stoi najpiękniejsza w Polsce świątynia romańska. Jej potężna bryła, z absydami i wieżami, góruje nad całą okolicą. Archikolegiata w Tumie fascynuje ludzi od dawna. Jest to cudowna, monumentalna budowla, która w przeszłości była świadkiem wielu ważnych i podniosłych wydarzeń w historii naszego kraju. To kolebka polskości, naoczny świadek dziejów od początku istnienia naszego państwa aż po dziś dzień! Warto poświęcić kilka chwil z naszego życia, by poznać miejsce silnie związane z naszymi przodkami i w końcu z nami samymi.

Największa budowla romańska w Polsce powstała w XII wieku. Była miejscem zjazdów kościelnych i państwowych. Wewnątrz zachowało się romańskie wyposażenie. Według legendy głazy do budowy świątyni nosił diabeł oszukany przez dziewczynę, w której się zakochał. Gdy prawda wyszła na jaw, chciał zniszczyć kościół. Nie udało mu się to, pozostawił tylko ślady pazurów na jednej z wież.

Zwiedzanie

Sezon turystyczny trwa od początku maja do połowy października.

ARCHIKOLEGIATĘ W TUMIE k/Łęczycy, można zwiedzać w sezonie turystycznym w następujących dniach:

w poniedziałki, wtorki – nieczynne
od środy do soboty w godz. 10.00 – 18.00
NIEDZIELA – między nabożeństwami oraz w godz. 13.15 – 18.00

Skansen „Łęczycka Zagroda Chłopska” – Kwiatkówek.

W odległości dwóch kilometrów na wschód od łęczyckiego zamku i bliskim sąsiedztwie tumskiej kolegiaty stoją piękne zabudowania, drewniane, białe chaty pokryte słomianą strzechą. Obok nich dumnie pręży się wysoki budynek ze skrzydłami, czyli młyn wietrzny popularnie nazywany wiatrakiem.

Zagroda to gliniany dom mieszkalny z dwoma izbami: kuchnią, pokojem oraz przelotową sienią pełniącą też rolę schowka. Na podwórku wybudowano też gliniany budynek inwentarski z charakterystyczna dla łęczyckiego drewnianą szopą na torf, który w tych stronach był głównym surowcem opałowym. Zagrodę zamyka stodoła, która w tamtym czasie była zawsze drewniana.

Skansen wzbogacają obiekty przemysłu i rzemiosła wiejskiego z widocznym z daleka wiatrakiem kozłowym i stojące w jego sąsiedztwie: kuźnia, olejarnia i piec chlebowy.

W znacznej części wiejskich domów oprócz kuchni – czarnej izby była też biała izba – pokój. W pokoju została ułożona podłoga z sosnowych, niemalowanych desek ( w kuchni jest gliniana polepa). Belkowany sufit jest bielony, ściany również. Pokój został umeblowany posażnymi meblami gospodyni z około 1920 r. Rozstaw sprzętów w tym pomieszczeniu nie podlega już tradycyjnej zasadzie wolnego środka, zgodnie z nową tendencją stoi tam stół. Stół o konstrukcji skrzyniowej z szuflą. Nogi mebla są ozdobnie toczone. Stół został pokryty mazerunkiem, czyli namalowaniem słojów drewna imitujących szlachetniejsze gatunki. Przy stole znalazły swe miejsce tzw. gięte (thonetowskie) krzesła.

Pokój pełni funkcję reprezentacją – rodzina i ewentualnie jej goście spożywali tu wieczerze wigilijne, śniadania wielkanocne i niedzielne obiady. Przyjmowano tu także osoby o wysokim statusie społecznym np. księdza, nauczyciela, wójta lub sołtysa. Na co dzień sypiają tu dwie starsze córki gospodarzy.

W kuchni skupiało się kiedyś całe życie, u Nas w domu zresztą jest podobnie, przygotowujemy posiłki, rozmawiamy, czytamy, syn odrabia lekcje.

Kiedyś było to miejsce gdzie domownicy się myli, odpoczywali i spali. Zwłaszcza w okresie jesienno – zimowym, kuchnia stawała się wtedy najcieplejszym miejscem w całym domu, a to wszystka za sprawą glinianego trzonu nakrytego żeliwną płytą, który był opalany torfem, czasem drewnem.

Godziny otwarcia skansenu:

Maj – Wrzesień
Poniedziałek: nieczynne, pozostałe dni i święta: 11.00 – 18.00
Wtorek: wstęp bezpłatny
Październik
Poniedziałek: nieczynne, pozostałe dni i święta: 09.00 – 17.00
Wtorek: wstęp bezpłatny
Na 20 minut przed zamknięciem Muzeum nie prowadzi sprzedaży biletów.

Ceny biletów:

Bilet normalny – 9 zł
Bilet ulgowy – 6 zł
Bilet rodzinny – 24 zł (rodzice + dzieci do 18 lat)

Adres:

Skansen „Łęczycka Zagroda Chłopska” w Kwiatkówku

Kwiatkówek 26A, 99-100 Łęczyca

Łęczyca miasto jak z bajki.

Nie widziałam bardziej kolorowego miasta niż Łęczyca. Poczułam się przez moment jak w bajce. Tak kolorowe domki możemy spotkać chyba tylko na kartkach książek dla dzieci. Magiczne miasteczko z bajkowym rynkiem, przepięknym zamkiem i „Diabłem Borutą” znajduje się zaledwie 30 kilometrów od miasta Łodzi. Nie wspomnę o przepysznych naleśnikach i rozpływających się w ustach lodach z naleśnikarni znajdującej się w rynku – istne „niebo w gębie”.

Dojeżdżając do Łęczycy z daleka wita baszta zamku królewskiego wzniesionego w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego. Stał on się siedzibą Boruty, najważniejszego polskiego diabła, który ukazany jest pod różnymi postaciami na dziedzińcu zamkowym. Boruta „zamkowy”, pilnujący skarbu ma kształt sowy, „błotny”, prowadzący ludzi po trzęsawiskach, postać owada, a „topielec”, który topi ludzi w stawach – ryby.

Niestety zamek poprzez liczne pożary uległ znacznemu zniszczeniu. Rozpoczęte w okresie międzywojennym prace renowacyjne zakończono dopiero po wojnie. Wzdłuż wschodniego muru znajdował się piętrowy dom gotycki zwany „Domem Starym”, mieszczącym reprezentacyjne komnaty, gdzie odbywały się audiencje królewskie. W zamku bywali m.in. Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt III Waza, Bona Sworza.

Od 1949 r. w zamku mieści się muzeum z bogatymi zbiorami archeologicznymi i etnograficznymi. Muzeum posiada w swoich zbiorach ponad 12 tysięcy przedmiotów związanych z przeszłością miasta i regionu łęczyckiego w zakresie archeologii, historii, etnografii, sztuki i przyrody.

W zbiorach archeologicznych znajdują się liczne okazy od pradziejowej działalności człowieka po eksponaty, będące świadectwem średniowiecznej Łęczycy. Na uwagę zasługuje materiał zabytkowy z pobliskiego grodziska łęczyckiego (VIII – XII wiek).

W zasobach działu artystycznego szczególne miejsce zajmują niezwykle cenne przedmioty liturgiczne z XII-XIII wieku, pochodzące z romańskiej archikolegiaty w Tumie, XV-wieczny antyfonarz oraz zbiór obrazów, mebli i broni z okresu od początków XVII do XX wieku.

W muzealnym zbiorze historycznym wyróżniają się dokumenty cechowe, pieczęcie i sztandary, ilustrujące rozwój i znaczenie rzemiosła w Łęczycy, między XVIII a XX wiekiem. Dział ten gromadzi też wszelkiego rodzaju pamiątki związane ze stoczoną na ziemi łęczyckiej, we wrześniu 1939 roku – bitwą nad Bzurą. Systematycznie uzupełniana jest kolekcja starych pocztówek łęczyckich.

Zbiory etnograficzne dokumentują twórczość łęczyckich rzemieślników, twórców i artystów, poprzez wyroby ludowego kowalstwa, garncarstwa, plecionkarstwa i tkactwa. Zawierają elementy łęczyckiego stroju ludowego, a także tradycyjne wyposażenie wnętrz mieszkalnych, sprzęty i narzędzia gospodarcze. Na uwagę zasługuje zbiór współczesnej łęczyckiej rzeźby ludowej. Wśród figur o tematyce sakralnej, wiejskiej czy historycznej szczególne miejsce zajmuje największa w Polsce (licząca ok. 400 eksponatów) muzealna kolekcja rzeźb o tematyce demonicznej. W zestawie dominują różnorodne wcielenia najpopularniejszego diabła w Polsce – Boruty, który zgodnie z legendą ma swoją siedzibę w łęczyckim zamku.
Gabinet numizmatyczny pochwalić się może liczącą ponad 2500 sztuk kolekcją XIV-wiecznych groszy pruskich, tworzących tzw. „skarb ozorkowski”.

Muzeum prezentuje wystawy stałe, czasowe i okolicznościowe w siedzibie własnej oraz w muzeach w całym kraju. Prowadzi badania naukowe i działalność wydawniczą. Realizuje urozmaiconą ofertę edukacyjną (lekcje muzealne, warsztaty tematyczne, konkursy i spotkania) w szkołach o wszystkich poziomach nauczania.

Ceny biletów:
4,00 PLN – ulgowy
8,00 PLN – normalny
2,00 PLN – wejście na wieżę
2,00 PLN – za jednorazowy udział w zabawach średniowiecznych przy jednym stanowisku

Muzeum jest nieczynne: w każdy poniedziałek. W czwartek wstęp do Muzeum na wystawy stałe jest bezpłatny.